DATURA STRAMONIUM LINN.

Tên khoa học vị thuốc: Stramonium – Folium Stramonii

Tên khác: Stramoine, – Datura, – Pomme epineuse, – Herbe aux sorciers.

Họ: Cà (Solanaceae)

Cây Datura Stramonium được chính thức công nhận ở nhiều Dược điển. Hiện chưa thấy ở Việt Nam. Kể ở đây để tránh sự nhầm lẫn với cây Cà độc dược có ở Việt Nam.

Cây Datura Stramonium

Mô tả

Cây Datura stramomium Linn. là giống cây nhỏ mọc khỏe, mọc hàng năm, cao từ 0,6 – 1 mét.

Lá mọc so le hay mọc từng đôi gần như đối chiếu, mép bị cắt sâu hơn lá Cà độc dược thành nhiều răng cưa to, dài 10 – 12 cm, rộng 6 – 8 cm. Mặt trên lục sẫm, mặt dưới nhạt hơn.

Hoa mọc đơn, tràng trắng lớn, thành hình phễu to, đẹp nên được trồng làm cảnh.

Quả là một nang, có gai ở phía ngoài, hình trứng dài: Đặc biệt hai ngăn chính của nang bị cắt thành 4 bởi một vách giả (khác Cà độc dược).

Địa lý, phân bố

Nguồn gốc ở Tây châu Á, sau lan đi khắp châu Âu; mọc hoang ở khắp nơi, ven đường, nơi bỏ hoang.

Có nơi trồng để thu hoạch hoặc làm cảnh.

Tại một số vường có trồng một số cây do hạt di thực.

Bộ phận dùng

Lá và hạt.

Về nguyên tắc, lá phải hái vào lúc cây sắp ra hoa, vì nhiều hoạt chất nhát, nhưng thực tế cứ có lá lớn thì hái, mỗi năm 4 lần.

Phơi sấy khô ở nhiệt độ 45 – 50^oC; trong 48 giờ xong một mẻ phơi; nhưng phải để ngoài trời một thời gian cho mềm trở lại.

Quả hái vào lúc bắt đầu nứt. Phơi ngoài trời hay trong lò sấy.

Giải phẫu lá: Lông che chở đa bào, lông tiết có chân nhắn, một tế bào, đầu lông thường đa bào, phinh ra. Chỉ có một hàng mô dậu, nhiều tinh thể canxi oxalat hình quả dâu ở mô khuyết.

Hạt cuốn sinh (campylotrope) hình thận, một mặt dẹt, đen nhạt, có mạng hay chấm, đường kính 4 – 5 mm, dày 1 – 1,5 mm. Phôi nhũ trắng, có dầu, bao bọc một phôi dài hơn hạt hai lần gấp lại.

Thành phần hóa học

Trong lá Datura stramonium Linn. có daturin: chính ra chỉ là hỗn hợp các alcaloid, chủ yếu là hyoscyamin, một ít atropin và hyoscin.

Lá có từ 0,22 – 0,40% alcaloit toàn bộ và đặc biệt có thể lên tới 0,70%.

Tỷ lệ tro rất cao, có khi tới 17,4%.

Trong hạt tỷ lệ ancaloit trung bình 0,22 – 0,40% ngoài ra còn chưa 15 – 30% dầu gồm acid daturic và hai thứ axit khác.

Tác dụng sinh lý và độc tính

Như Atropa belladonna, giống vật không chịu ăn lá Datura stramonium vì khó chịu.

Khi bị ngộ độc, say hơn Atropa belladonna, kèm theo các hiện tượng ảo ảnh mạnh hơn; dồng tử giãn lâu hơn, mắt mờ lâu hơn.

Khi hút lá để chữa hen, thấy các triệu chứng choáng váng phải thôi ngay.

Công dụng

• Chữa hen, ho. Bột lá dùng để hút: 1 – 1,5gam hoặc hút riêng, hoặc trộn với thuốc lá.

Liều uống: 0,05 – 0,25g bột lá, 0,02 – 0,1g cao rượu, 5 – 30 giọt cồn thuốc.

• Dùng ngoài: Rượu xoa bóp chữa đau thấp, đau nhức chân tay.